Çarşamba’nın tarihi sembolü: Yeşilırmak Köprüsü

Çarşamba’nın sembolü ve Türkiye’nin en uzun köprüsü olan Yeşilırmak Köprüsü 1890’lardan bu yana iki yakayı birbirine bağlıyor.

Tarihi milattan önce 4000’li yıllara dayanan Çarşamba ilçesinin ortasından geçiyor Yeşilırmak. Yeşilırmak’ın iki yakasına yayılmış olan Çarşamba’da 1890 yılına kadar ulaşım kayıklarla sağlanıyordu. Halk dilinde “öte geçe-beri geçe” olarak adlandırılan yakaları büyük kayıklar bir araya getiriyordu. Özellikle Şubat ve Haziran ayları arasında suların yükselmesiyle birlikte kolaylaşan ulaşım, karşıya geçirilecek hayvanı olanlara ise aynı nispette güçlük getiriyordu. Zaman zaman can ve mal kayıplarına sebep olan bu zorlu durumun giderilmesi için radikal bir harekete ihtiyaç duyuluyordu.

İki yaka buluşuyor

Çarşambalının beklediği bu hareket nihayet 1890 yılında gerçekleşti. İki yakanın buluşturulması amacıyla yapılan tahta köprü, ilçenin geleceğine şekil veren etkenlerden birisi haline geldi. “Çarşamba Araştırmaları” adlı kitapta 1313 tarihli Trabzon Vilayet Salnamesi’nin ahşap ve cesim bir köprüden bahsettiği yazıyor. Dayanıklı olmadığı için sık sık yeniden inşa edilen köprüye 1914 yılı itibariyle 45 kuruş geçiş ücreti uygulanıyor. Köprü geçişlerinden elde edilen gelir ise Muvazene-i Hususiye’ye aktarılıyor.

Atatürk’ün talimatıyla ikinci köprünün yapımına başlanıyor

Çarşamba’nın bu ilk köprüsü, yetersizliği sebebiyle fayda vermiyor. Tahta köprünün yetersizliği Cumhuriyet döneminde gerçekleşecek ikinci hareketin zeminini oluşturuyor. Çarşamba Belediye Başkanı Hüseyin Dündar’ın aktardığına göre, bu ikinci hareketi Mustafa Kemal Atatürk başlatıyor. Atatürk, 1930 yılındaki Samsun gezisinde Çarşamba’ya modern bir köprünün kazandırılması için zemin etüdünün yapılmasına onay veriyor.

Türkiye’nin en uzun köprüsü

Türk mühendisleri ve işçileri tarafından 1931 yılında yapımı tamamlanan Yeşilırmak Köprüsü Türkiye’nin en uzun köprüsü unvanına da sahip oluyor. 10 gözlü, 12 ayaklı ve 270 metre uzunluğundaki köprü, 252 bin 963 liraya mal oluyor. Tarihi köprü, sanatsal bir değeri olmamasına karşın, Cumhuriyet’in 10. yılında teknoloji yönünden övgüye değer bir eser olarak kabul ediliyor. Set ve barajların yapılması sayesinde de yıllarca sel felaketleriyle boğuşan Çarşamba halkı rahat bir nefes alıyor. Böylece “Çarşamba’yı Sel Aldı” türküsü dillerde o günlere ait bir hatıra olarak kalıyor.

“Çarşamba Araştırmaları” adlı kitapta Prof. Dr. Nedim İpek, köprüye ilişkin olarak şunları yazıyor: “Köprü yok iken kasaba ahalisi karşı yaka, öte yaka tanımlamalarıyla birbirlerini ötekileştirmekteydiler. Belki de köprü, karşı yaka ismiyle birbirine karşı olan toplumu tekrar bir araya getirip kaynaştırmayı amaç edinmiştir.”

Çarşamba’nın Sembolü

Yeşilırmak Köprüsü geçen zamana rağmen önemini her zaman korudu. 1934-1970 yılları arasında Çarşamba’nın bütün araç trafiğini karşıladı. Ancak köprünün araçlardan kurtulup sadece yayalara açılması 2007 yılını buldu.

Yine de Yeşilırmak Köprüsü’ndeki gelişmeler bununla sınırlı kalmadı. Estetik değer kazanması için köprüde bazı restorasyon çalışmaları yapıldı. Hüseyin Dündar, 2008 yılında yaptıkları değişikliklerin köprünün mimari bir kimlik kazanmasına ve Çarşamba’nın sembolü olmasına yönelik olduğunu söylüyor. Köprü üzerindeki dolgu, kum ve kaplamaların kaldırıldığını ve yapılan düzenlemelerle köprünün günümüzdeki halini aldığını belirten Dündar, “Bu çok memnuniyetle karşılandı” diye de ekliyor.

Günümüzde Yeşilırmak Köprüsü Çarşamba’nın sembolleri arasında ve Çarşamba Belediyesi’nin ambleminde de kendine yer bulmuş durumda. Çarşamba’da yaşayan herkesin anılarının olduğu tarihi köprü, gelecekte de önemini koruyacak gibi gözüküyor.