OMÜ’den Fındık Üreticisine “Kokarca” Uyarısı

Ondokuz Mayıs Üniversitesi (OMÜ) İletişim Fakültesi Gazetecilik Bölümü öğrencisi Ceren Balaban, Öğr. Gör. Onur Şen’in rehberliğinde yürütülen Bitirme Projesi dersi kapsamında, OMÜ Bilim İletişimi Ofisi iş birliğiyle “Bilim Tarlaya İndi” adlı projeyi hayata geçirdi.

Kahverengi kokarca (Halyomorpha halys) ile mücadelede üreticiyi bilinçlendirmek ve bilimsel bilgiyi sahaya ulaştırmak amacıyla düzenlenen “Bilim Tarlaya İndi” adlı projede, üreticilerin ve bilim insanlarının aynı masada buluşmasını sağlandı.

 “Kokarca sadece meyveyi değil, ihracatı da tehdit ediyor“

“Bilim Tarlaya İndi” adlı projenin ana konuşmacısı Doç. Dr. İslam Saruhan, kahverengi kokarcanın Karadeniz Bölgesi’nde özellikle fındık ve kivi üretimi üzerinde ciddi bir tehdit oluşturduğunu vurguladı. Doç. Dr. İslam Saruhan, “Kahverengi kokarca, dünyada en tehlikeli beş istilacı böcekten biri. Türkiye’de ilk kez 2017’de görüldü ve bugün en çok Karadeniz’de etkili. Fındık gibi ihracat ürünleri büyük risk altında.” dedi.

Saruhan, bu zararlının 300’den fazla bitki türüne zarar verebildiğini belirterek, sadece ABD’de meyve sektörüne milyonlarca dolar zarar verdiğini, benzer bir tablonun Türkiye için de geçerli olabileceğini ifade etti.

Doç. Dr. Saruhan, mücadelenin sadece kimyasal yollarla değil biyolojik ve mekanik yöntemlerle de yürütülmesi gerektiğini vurguladı. Saruhan, Feromon tuzaklarının kullanımının, zararlının izlenmesinde ve kontrolünde önemli bir yöntem olduğunu söyledi. Saruhan ayrıca son iki yıldır doğaya salınan “samuray arıcığı” sayesinde umut verici sonuçlar alındığını belirtti.

Zararlının en tehlikeli olduğu dönemin meyve oluşum evresi olduğunu vurgulayan Saruhan, “Bitki yaprağında beslendiğinde büyümesini etkiler ama meyveyi vurduğunda ürün pazarlanamaz hale gelir. Özellikle karanfil dönemine geçişte bahçede gözlem şart. Pratik yöntem: Beyaz çarşaf serin, birkaç böcek düşerse ilaçlamaya başlayın.” dedi.

“İlk gelen değil, son gelen tehlikeli”

Mücadelenin zamanlamasının hayati önemde olduğunu belirten Saruhan, “Avcılar bilir, ilk gelen tecrübesizdir, esas zararı son gelen verir. Aynı şekilde ilk ilaçlamada bazı böcekler ölse de esas tehdit sonradan çıkanlardır.” dedi.

“Mayıs sonu kritik dönem”

Kahverengi kokarcanın yeşil kokarcaya göre çok daha üretken olduğunu ifade eden Saruhan, “Yeşil kokarca 100–120 yumurta bırakırken kahverengi kokarca 300’e kadar çıkabilir. Yumurtaların çoğu sağlıklı bireye dönüşür. Bu yüzden en kritik dönem Mayıs sonudur. O dönemde ilaçlama yapılmazsa mücadele zorlaşır. İlaçlar yumurtalara etki etmez.” şeklinde konuştu.

Haziran ayındaki ilaçlamaların çoğunlukla etkisiz olduğunu söyleyen Saruhan, “Bu dönemde böcek yumurtlamış ve ölmüştür. İlaçlar parazitoid arılar gibi faydalı böcekleri de öldürerek biyolojik dengeyi bozar. Haziran sonunda larvalar ortaya çıktığında yapılacak ilaçlama daha etkili olur. Gerekirse beş gün sonra tekrar edilebilir.” diye konuştu.

Saruhan, zamanlamanın etkisine dikkat çekti: “Aynı köyde biri üç ilaçlamayla %50 verim alırken, diğeri yedi ilaçlamayla ancak %30–35 verim alabiliyor. Bu da gösteriyor ki mücadelede başarı, miktardan çok doğru zamandadır.”

Tarımda bilinçli ilaçlamanın önemine vurgu yapan Saruhan, “Bu böcekler 5 kilometreye kadar yayılabilir. Bu yüzden herkes ilaçlama yapmalı. ‘Başkası yapmadı, ben de yapmayayım’ anlayışıyla mücadele edemeyiz.” dedi.

Tarım ilacı evde kullanılmaz

Saruhan, bazı vatandaşların “Tarım ilacını evde kullanabilir miyim?” sorusunu yönelttiğini belirterek, “Tarım ilaçları kesinlikle evde kullanılmaz. Özellikle çocuklar için büyük tehlike oluşturur. Bu konuda çok dikkatli olunmalı.” uyarısında bulundu.

“Sebzeyi yıkamak yeterli olmayabilir”

Sebze ve meyvelerdeki kalıntıların bazen yüzeyde, bazen bitkinin içinde olabileceğini belirten Saruhan, “Akan su, yüzeydeki kalıntıları temizleyebilir ama içeri işlemiş kalıntılar için evde yapılacak bir şey yoktur.” dedi.

“Bekleme süresi hayati”

Saruhan, her tarım ilacının ambalajında yazan bekleme süresine mutlaka uyulması gerektiğini belirtti: “7 ile 25 gün arasında değişen bu süreye uyulmadan yapılan hasat, tüketici sağlığını tehlikeye atar. Bu noktada çiftçilerin vicdanına güveniyoruz.”

“Salata yedikten sonra kulağınız çınlıyorsa…”

Kalıntıların etkisinin anında anlaşılmayabileceğini belirten Saruhan, “Salata yedikten sonra kulağınız çınlıyorsa, bunu birinin sizi andığına değil tarım ilacının etkisine bağlayın. Bu ilaçlar sinsidir, fark ettirmeden vücuda etki eder.” ifadelerini kullandı.

Bilim Kafe: Kampüsten tarlaya bilgi köprüsü

OMÜ Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Çetin Kurnaz, Bilim Kafe etkinliğinde yaptığı konuşmada “Kahverengi kokarca zararlısıyla ben de mücadele ediyorum. Bilgiye ulaşmak ve onu uygulamak kolay değil. Bu nedenle üniversitelerde Bilim İletişimi Ofisi kurulması önerildi. Biz de bu kapsamda ilk etkinliğimizde bu konuyu ele aldık.” dedi.

Kurtahmetli’de bilimle başlayan hareket

Projenin sonunda Rektör Danışmanı ve Bilim İletişimi Ofisi Akademik Danışmanı Doç. Dr. Emine Şendurur, kampüs dışındaki bu ilk Bilim Kafe’nin özellikle çiftçilere yönelik ve bölgenin önemli bir sorununa odaklanmasının anlamlı olduğunu vurguladı. Şendurur, katkılarından dolayı Doç. Dr. İslam Saruhan’a ve emeği geçen herkese teşekkür etti.

OMÜ Ziraat Fakültesi’nin böcek koleksiyonundan seçilen 2000’den fazla faydalı ve zararlı böcek sergisi, katılımcıların ilgisini çekti. Projede müziğiyle Öğr. Gör. Mustafa Öcal (bağlama) ve Baha Karpuz (gitar) bilimsel sohbetlere eşlik etti.

Moderatörlüğünü Dr. Öğr. Üyesi Gülten Aslantürk’ün yaptığı etkinlik, Çarşamba Ticaret Borsası Meslek Yüksekokulu öncülüğünde; Çarşamba Belediyesi, Ziraat Odası, Muhtarlar Derneği ve Kurtahmetli Muhtarlığı iş birliğiyle gerçekleştirildi. Etkinliğe ayrıca OMÜ Bilim İletişimi Ofisi Koordinatörü Öğr. Gör. Mürsel Kan, ÇTBMYO Müdürü Prof. Dr. İsmail Aydemir, akademik-idari personel ile çevre köylerden gelen kadın ve erkek çiftçiler katıldı.

Haber: Ceren Balaban

Fotoğraf: Ceren Balaban